Ekol Haber-Meltem Kaya Sapmaz
Geçen hafta Ankara'da 8 bin ton sahte balın yakalanmasının ardından üç harfli marketlerden birinde 1.5 kilo balın 149 TL'ye satılması sosal medyada gündem oldu. "Bir dönem 10 kavonaz bal 100 lira reklamlarıyla satılan sahte ballar üç harfli marketlerde yeniden hortladı mı?" sorusu akıllara geldi. Konuyu gıda mühendisi Nurten Sırma ile İstanbul Arıcılar Derneği Başkan Yardımcısı Adem Özkan Yalçın'a sorduk. Nurten Sırma, sahte balların laboratuvar ortamlarda bile sahte olup olmadığının anlaşılmasının güç olduğuna dikkat çekerken, Yalçın ise piyasada en düşük fiyatın ne kadar olması gerektiğini söyleyip sorumuza "Hortladı" şeklinde yanıt verdi.
1 TENEKE GERÇEK BAL İLE 300 TENEKE BAL YAPIYORLAR
İstanbul Arıcılar Derneği Başkanı Adem Özkan Yalçın şunları söyledi:
Bal dolandırıcılığı 3 harfli marketlerle yeniden hortladı diyebiliriz. Öncelikle geçen gün haberlerde de görmüşsünüzdür 8 bin ton sahte bal Ankara'da yakalandı. Yakalanan sahte bal buzdağının görünen yüzü. Bu 3 harfli marketlerde aynı fabrikanın aynı tesisin ürünleri raflarda tüketiciyle hala buluşuyor. Bunların hiçbiri arı görmemiş tamamen yapay malzeme. Bunların yapımı şöyle; piyasada bozulmuş, deforme olmuş ballar ile bir de arıcılardan 3 teneke 5 gerçek balları alıyorlar; bunu gerçek balla çoğaltıyorlar. 1 teneke balı 300 teneke yapıyorlar. Yani gerçek balı aroma olarak kullanıyorlar. Gerçek bal yüzde 1'in altında.
ÜRETİCİNİN BAL FİYATI 267 TL
Türkiye'de 100 bin aile arıcılıktan geçimini sağlıyor. Türkiye Arı Yetiştiriciliği Merkez Birliği açıklama yaptı. Bu yıl üreticinin maliyet fiyatı 1 kilo balda 267 TL'dir. Bu üretici fiyatı. Buna maliyetin üzerine bir kar konulmalı. Bu en az bizim elimizde 300 TL'ye çıkması gerekiyor. Tüketiciye 400 liraya ulaşır. 1.5 kilo balın 150 TL olması mümkün değil.
400 LİRANIN ALTINDAYSA ŞÜPHEYLE YAKLAŞIN
Orta kalitede bir çiçek balı 400 TL'den aşağı olamaz. 400 liranın altındaysa şüpheyle yaklaşın.
"BU BALLAR ŞEKER BİLE DEĞİL"
1 kilo şeker bile 40 lira. Tencereye su dolduralım şeker koyup bal yapalım bakalım kaç kilogramdan bal yapacağız ki kilosunu 140 liraya satalım. Şeker bile değil tamamen kimyasal bunlar. Çoğu yapay kimyasal. Şekerle bile alakası yok.
"SANAYİDE KULLANILAN BALIN KİLOSU BİLE 149 LİRAYA SATILMAZ"
En düşük kalite bal ayçiçek balı. Onun bile teneke fiyatı 2700-2800 TL bandında. Kilosu 100 liranın altında bile değil. 130-140 lira bandında. 140 liraya alıp da 1.5 kilosunu 149 TL'te satan kimse ticaret yaptığını düşünmesin. Bu en kötü bal.
"SAHTE BALIN ÖNÜNE ANCAK BÖYLE GEÇERİZ"
Kanunda açıklık var. Bal tebliğinde 14 kalem kriter var. Bu kriterleri geçen dolum yapıyor. Doldururken buna parti numarası veriyor. 10 teneke bal dolduracaksınız hepsinden numune aldınız, laboratuvardan olumlu sonuç geldi. Üretim tarihini yazdınız, parti numarası verdiniz. Diyelim 14 numaralı parti, sahte olarak aynı numara ile dolduruyorlar. Marketlere gitti. 14 numaralı partinin içinde gerçek bal da var sahte bal da. Nitelikli bir dolandırıcılık var. İstediğiniz kadar denetim yapın. Bunun önüne geçecek tek sistem var üretici birlikleri. Üretici birliklerinin ürünlerini almakla mükellef kılacaksınız. Siz bunu yapmıyorsunuz piyasayı serbest bıraktığınız takdirde bu sahterkarlar kanuni boşluktan yararlanıyor. Örneğin Fransa'da peynir üreticileri, üretici kendisi üretiyor, kendi üretim birliğine gönderiyor, oradaki kooperatif satışa çıkarıyor. Tüccar da onu satıp pazara sunuyor. Baldaki sistem de buna dönerse baldaki sahtekarlığın önüne geçeriz.
GERÇEK BAL NASIL ANLAŞILIR?
Gerçek bal sadece laboratuvarda anlaşılır. Bilinen yöntemler şehir efsanesi. Tek bir geçerlilik var o da kısmen çiçek balı. Gerçek çiçek balı kristalize olur. Halk arasında bu şekerlenmiş diyorlar. Bilinen bir yanlış. Asıl gerçek çiçek balının üstü şekerlenir. Glikoz olan ballarda bu görünüm olmaz. Hakiki bal kristalize olur. Çam balı salgı balıdır kristalize olmaz.
TAMAMEN SAHTE BAL DİYEMEYİZ
Gıda Mühendisi Nurten Sırma şunları söyledi:
Türkiye Çin'den sonra en çok bal üreten ikinci ülke. 115 bin ton bal üretiliyor, 140 bin ton bal satılıyor. Aradaki fark arı ile karşılaşmamış. Yüzde 60'ı arının polenlerle bitkiyle muhatap olup ürettiği bal, geri kalan yüzde 40'lık kısımda şu oluyor: arıya çiçek yerine şekerli su koyuyorlar. Bu nedenle tamamıyla sahte bal diyemeyiz.
ESMER PRİNÇTEN ŞEKERLİ SU LABORATUVARDA BİLE ANLAŞILMIYOR
Bazen ise tamamen arı yüzü görmemiş, basit şekerler var. Bunlardan elde edilen kıvamı artırılmış, yoğunlaştırılmış şerbet yapılıyor. Öyle profesyonel yapılıyor ki labaratuvarda bile zor anlaşılıyor. Esmer pirinçten yapılıyor. İşte bu tamamen sahte baldır. Piyasalardaki ballar için düşük kalite diyebiliriz. Üç harfli marketler denetleniyor. Tamamen sahte diyemeyiz fakat 149 liraya satılan ballar düşük kalitedir diyebiliriz.