Sosyal Güvenlik Sistemi’ne köklü değişiklikler geliyor. Gelecek dönem için emeklilerin refah düzeyini artırmak ve maaş dengesizliklerinin aza indirilmesi amacıyla hükümet reform niteliğinde çalışmalar yapıyor. Sistemin sürekliliğini sağlamak ve daha adil bir emeklilik süreci ortaya koymak üzere yapılan taslak çalışma yeni yasama döneminde Meclis gündemine gelecek. Milyonlarca çalışan emeklilik süreci ile ilgili değişiklikleri merak ederken Sosyal Güvenlik Yazarı Noyan Doğan, tamamlayıcı emeklilik sistemi ile devreye alınacak değişiklikleri yazdı.
EMEKLİ SAYISININ ARTACAĞI SENARYOLARI REFORMU ZORUNLU KILIYOR
Emeklilik sisteminde yapılacak reform için harekete geçilmesinde gelecek senaryoları etkili oldu. Geçtiğimiz aylarda TÜİK’in açıkladığı 2023-2100 nüfus projeksiyonu bu kararın alınmasında etkili oldu. Bu projeksiyon, sosyal güvenlikte neden reforma ihtiyaç olduğunu ortaya koyuyor. Yaşlı nüfusun, yani 65 ve üzeri yaştakilerin, oranının tüm senaryolara göre artması bekleniyor. Projeksiyona göre, 2023 yılında yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranı yüzde 10’u geçti ve bu oranın, 2050’de yüzde 23.1, 2075’te yüzde 31.7 ve 2100’de yüzde 33.6’ya ulaşması bekleniyor. 2075 yılında her 3 kişiden 1’i yaşlı olacak. 2023 yılında çalışma çağındaki nüfus oranı yüzde 68.3 ve bu oranın da 2050’de yüzde 61.9, 2075’te yüzde 55.9, 2100’de yüzde 54.6 olması bekleniyor.
GELECEKTE DAHA AZ ÇALIŞAN DAHA ÇOK EMEKLİ OLACAK
Gelecekte aktif-pasif dengesi SGK’nın sürdürülebilirliğini zora sokabilir. TÜİK tarafından ortaya atılan senaryoya göre, gelecekte daha az çalışan daha çok emekli olacak. Bugün için sosyal güvenlikte aktif/pasif oranı 1.65 olarak hesaplanıyor. Yani 1.65 çalışan 1 emekliyi finanse ediyor. TÜİK’in projeksiyonuna göre de gelecekte emekliyi finanse edecek çalışan kalmayacak. Bu durumda da sosyal güvenlik sistemi sürdürülemez hale gelecek, emekli aylığı ödenmesi bile riske girecek.
EMEKLİLİK SİSTEMİ SİL BAŞTAN DEĞİŞİYOR
SGK’nın 2023 yılı raporunda reformun sinyalleri verilmişti. 1999 ve 2008 yıllarında iki köklü reforma yapıldığı, bu reformların etkisinin tam anlamıyla henüz görülmeden EYT gibi genişleyici düzenlemelerin yapılmaması vurgulanıyor. Sistemin sürdürülebilirliğini sağlamak için de nüfusun yaş ortalaması, istihdam, çalışma çağındaki nüfus gibi kriterlere göre emekli aylığına esas teşkil edecek parametrelerin otomatik güncellenmesi öneriliyor.
AYLIK BAĞLAMA ORANI DEĞİŞİYOR
Yapılacak düzenleme ile yaşam sürelerine ve emekli sayısı ile çalışan sayısındaki orana uyumlu emeklilik kriterleri ve emeklilik yaşı otomatik olarak ayarlanacak. Bununla birlikte aylık bağlama oranında (ABO) yeniden düzenlemeye gidilecek.
EMEKLİLİK DÖNEMİ İÇİN BİRİKİM SAĞLANACAK
Yapılacak düzenleme ile emeklilik reformunun en önemli ayağı bir süredir konuşulan tamamlayıcı emeklilik sistemi olacak. Çalışanlar işverenleri tarafından tamamlayıcı emeklilik sistemine dahil edilecek. Sisteme hem işveren hem çalışan hem de devlet katkı yapacak. Bu düzenleme ile sosyal güvenlik sisteminin tamamlayıcısı bir sistem ortaya konulacak. Bu sistemle belli başlı kriterler sağlanmadan çıkışların da önüne geçilecek. Çalışanlar belli bir süre ve gerekçe olmadan sistemden çıkamayacak. Tamamlayıcı emeklilik sistemi çalışanlara emeklilik dönemi için birikim sağlayacak.
TAMAMLAYICI EMEKLİLİKLE ÇİFTE MAAŞ GELİYOR
Böylelikle çalışanlar emekli olduklarında tamamlayıcı sistemden de emekli olacak. Böylece hem devletten emekli aylığı hem de tamamlayıcı emeklilik sisteminden aylık bağlanacak. Ya da sistem ikinci maaş yerine toplu para almayı da seçenekler arasına koyacak. Tamamlayıcı emeklilik sistemi hükümet etraflıca bir çalışma yapıyor. Meclis açıldığında da yeni sistemin görüşülmesi de bekleniyor.
YENİ YILIN BAŞINDA GÜNDEME GELECEK
Sosyal güvenlik reformunun 2025 yılının başında gündeme gelmesi beklenirken uygulamaya geçiş tarihi de henüz belirsiz. Uzmanların tahminlerine göre, tamamlayıcı emeklilik sistemi bir iki yıl gibi bir sürede uygulamaya geçirilecek.