BETÜL MERAL SARIİZ/ ÖZEL HABER
Küresel piyasalarda hafta başında yaşanan çöküşle birlikte, Fed’in politika hatası yaptığı tartışmaları da yükseldi. Fed’in faiz indiriminde geç kaldığı yorumları piyasalarda satış baskısı yarattı. Fed tarafından gelen açıklamalar piyasalarda olumlu hava estirirken, borsalar keskin bir düzeltmenin ardından normale döndü.
Piyasalarda yaşanan deprem, Başkanlık yarışında olan Trump’ın da gündemindeydi. ABD’de Kamala Harris ve Donald Trump arasında yaşanan başkanlık yarışında ekonomiye dair vaatler ve yol haritaları ön plana çıkarken, Fed ile ilgili söylemler de endişelere neden oluyor.
“ABD BAŞKANI FED’İN KARARLARINDA SÖZ SAHİBİ OLMALI”
Eski ABD Başkanı ve Cumhuriyetçilerin başkan adayı Donald Trump, ABD başkanının Fed'in para politikası kararlarında "söz sahibi" olması gerektiğini söyledi. Trump, düzenlediği basın toplantısında, "Başkanın en azından orada söz sahibi olması gerektiğini düşünüyorum" dedi. Trump, "Bence benim durumumda, çok para kazandım, çok başarılı oldum ve birçok durumda Fed'deki insanlardan veya başkanından daha iyi bir içgüdüye sahip olduğumu düşünüyorum" diye konuştu.
TRUMP SEÇİM ÖNCESİ FAİZ İNDİRİMİNE KARŞI UYARDI
Başkan adayı Donald Trump, Fed Başkanı Jerome Powell'ı başkanlık seçimlerinden önce faiz oranlarını düşürmemesi konusunda da uyardı. Trump, Powell'ın görev süresini tamamlamasına ancak "doğru şeyi yapıyorsa" izin vereceğini belirtti.
'BUNU YAPMAMALARI GEREKTİĞİNİ BİLİYORLAR'
Cumhuriyetçi aday Trump, merkez bankasının 5 Kasım'daki seçimlerden önce faiz oranlarını düşürebileceğini kabul etti. Ancak faiz indirimi için “bunu yapmamaları gerektiğini biliyorlar" dedi.
Trump, konuyla ilgili paylaşımında, “Görev süresini tamamlamasına izin veririm. Özellikle de doğru şeyi yaptığını düşünüyorsam" dedi.
Fed Başkanı Powell yaptığı açıklamada, merkez bankasının enflasyonun Fed'in hedefi olan yüzde 2'ye doğru gevşediği konusunda daha fazla güven kazandığını söylemişti.
FED’İN BAĞIMSIZLIĞI TARTIŞILMAYA BAŞLANDI
Trump'ın ABD Başkanı seçilmesi durumunda Fed'in bağımsızlığına müdahale edeceği endişeleri de arttı. Piyasa aktörleri, analistler ve ekonomistler finans piyasalarında etkili olan jeopolitik gerilimler, ekonomideki yavaşlama sinyalleri ve ABD seçimi belirsizliğini ilişkin endişelerine bir de Fed bağımsızlığına ilişkin tedirginliği de eklediler.
GÖREVDEN ALINMASI OYNAKLIĞI ARTIRABİLİR
Analistlere göre Trump'ın Jerome Powell'ı görev süresi dolmadan değiştirmeye çalışması piyasalarda dalgalanmaya neden olabilir. Ekonomi çevrelerinde Fed'in bağımsızlığı ise ABD ekonomisini yönetme kapasitesi açısından uzun zamandır önemli görülüyor.
POWELL’I ADAY GÖSTERMİŞTİ
Donald Trump ABD başkanlığı döneminde Jerome Powell’ı aday göstermişti. O dönemde Fed'de 2012'den bu yana Guvernör olarak görev yapan Powell'ı tercih etmesinde, Cumhuriyetçi Partili olmasının belirleyici rol oynadığı belirtildi.
Powell, Kongre'deki Cumhuriyetçileri borç tavanının artırılması konusunda ikna etmek için perde arkasında çalıştığı dönem olan 2011 yılında Obama yönetiminin dikkatini çekmişti. Başkan Obama, Powell'ı Demokrat partili Harvard ekonomisti Jeremy Stein ile birlikte Fed'e aday göstermişti. 2017-2021'de görev yapan Trump, Powell'ı 2018'de FED'in başına getirmişti. Ancak Trump, bu yıl şubatta yaptığı açıklamada, Demokrat rakibi ABD Başkanı Joe Biden ve Powell'ın "birlikte çalıştığını" iddia etmişti. Trump, FED Başkanı'nın Demokratlara avantaj sağlayacak şekilde politika belirlediğini ileri sürerek "Bir daha seçilirsem Powell'ı FED Başkanı olarak atamayacağım" demişti.
TRUMP’IN FED PLANI OLDUĞU İDDİA EDİLİYOR
Donald Trump'ın ekibinin, FED bağımsızlığını azaltmaya yönelik planlar yaptığı öne sürülmüştü. ABD'nin tanınmış gazetelerinden Wall Street Journal'ın haberinde, Trump'ın müttefiklerinden oluşan küçük bir grubun, FED'in bağımsızlığını azaltmayı hedefleyen 10 sayfalık bir plan hazırladığı yazıldı. Söz konusu plana göre ekip, faiz belirlerken FED'in Trump'a danışmasını zorunlu hale getirmek istiyor. Ayrıca Trump'a FED Başkanı Jerome Powell'ı istediği zaman görevden alma yetkisi verilmesi hedefleniyor. Normal şartlarda Powell'ın görev süresi 2026'da bitiyor. Trump, kasımda yapılacak seçimleri kazanması durumunda plan kapsamında Powell'ı bu tarihten önce görevden alabilir.
TÜRK EKONOMİSTLERDEN DE YORUM GELDİ
Eski Hazine Müsteşarı, iktisatçı Dr. Mahfi Eğilmez
"Merkez bankalarının asıl amacı liderlerin ve siyasetçilerin yönlendirmesini önlemektir. Kuruluş amaçları budur. Trump başkan olduğunda müdahale ederse piyasalar çöküş yaşar, borsalar çöker. Faiz indirimi ile ilgili seçim önü uyarısı yapması da 'seçimi kaybederim' korkusundan kaynaklanıyor. Eğer seçim öncesi faiz indirirse ekonomide canlanma yaşanır."
Doç. Dr. Filiz Eryılmaz
“Trump’ın Fed’in bağımsızlığını gölgeleyecek açıklamalarda bulunup, yorumlar yapması piyasalarda ciddi belirsizlik yaratır. ABD’de halihazırda Fed’in bağımsız olduğu durumda bile, herhangi bir başkanın işe karışmayacağı durumda bile ciddi bir belirsizlik var. Çünkü bir taraftan enflasyon belirli düzeyde katılık gösteriyor. Bir tarafta büyümede bir yavaşlama var. Dolayısıyla böyle bir konjonktürde bile “Fed bir mi iki faiz indirimi mi yapar? Eylülde 50 baz puanla mı başlar? Bu bile kesin değil. Dolaysıyla şimdi bunun üzerine Trump’ın bu açıklamaları ister istemez Fed’e dair belirsizliği artırır, volatiliteyi daha fazla artırır. Dünyanın en bağımsız merkez bankası Fed. Ama buna rağmen, diyelim ki Trump göreve geldi. Fed bağımsız kalacak olsa bile her daim Trump’ın etkisi olabileceği göz önünde bulundurularak hareket edilir. Bu nedenle bu ister istemez bir belirsizlik yaratır. Trump göreve gelirse kuvvetle muhtemel, Powell’ı atama olasılığı yüksek olabilir. Ya da kendisine yakın bir başkanı atayabilir. Bu açıklamalar Fed’in güvenirliliğini azaltıyor. Fed’in yakın vadede ne zaman faiz indirecek, ne kadarla başlayacak, bu yıl kaç indirecek, seneye kaç tane indirecek bu konuda ciddi risk yaratıyor diyebilirim. Ciddi bir belirsizlik yaratıyor. Bu belirsizliğin karşılığı da volatilite olur.”
